Wendbaar zijn (buzz-woord: ‘agile’), nieuw organiseren, kantelen van de organisatie, participatief samenwerken, co-creatie en open source zijn hedendaagse begrippen die betrekking hebben op de ‘nieuwe’ organisatie. De organisatie als amoebe. De meeste organisaties schreeuwen de nieuwe begrippen van de daken, maar gedragen zich nog steeds als hark!
Als we achter de bedoeling van die buzz-begrippen kijken dan ontstaat de wijze van organiseren IN GEZAMENLIJKHEID met anderen (de omwonenden, de betrokkenen, de klant, de eindgebruikers). Samen komen tot besluit. Het betreft dan vooral zaken die:
- Nieuw zijn: een situatie die zich nog niet eerder heeft voorgedaan maar wel moet worden ‘opgelost’;
- Urgent zijn: ze behoeven snel een oplossing omdat er anders nare en onwenselijke gevolgen komen voor samenleving en/of direct betrokkenen.
- Complex zijn: er spelen veel belangen mee, waarvan het ene belang het andere in de weg kan zitten;
- Een behoorlijke uitwerking hebben op de omgeving: het resultaat, de oplossing, heeft een aanzienlijke impact op de samenleving en/of de belangen van betrokkenen.
Gezamenlijk tot besluiten komen veronderstelt een organisatie die zich kan draperen om ‘de uitdaging’ heen. Zodat de diverse kennis die in de organisatie is ‘on the spot’ kan worden ingezet om te komen tot die gedragen oplossing.
Iemand wil een vergunning aanvragen voor een prachtige ouderenvoorziening die de gemeente toejuicht. De specialistische ambtenaren van openbare ruimte, zorg & welzijn buigen zich over de aanvraag. Er komt snel een gezamenlijke dialoog met de aanvrager, omwonenden, eindgebruikers tot stand.
Of, er komt een klacht binnen bij een voedingsorganisatie. De betreffende voedsellijnmanager en voedselexpert hebben direct contact met de klachtinbrenger en krijgen zo waardevolle feedback om de productketen te verbeteren. De organisatie gedraagt zich als een amoebe.
Een amoebe – een diertje – kan van vorm veranderen door het uitsteken en intrekken van een soort voetjes. Het woord amoebe komt van het Griekse amoibe, en betekent verandering – omdat dit organisme vaak van vorm verandert. Amoebe organisaties zijn er al wel. Toch wordt in de meeste organisaties nog harkachtig gedacht en gedaan.
Dit heeft te maken met de dominantie van het piramidaal gedachtegoed. Het denken waarin mensen ‘van boven’, bepalen wat mensen ‘van beneden’ moeten doen. Kenmerkend is de scheiding van denken en doen, het opknippen van taken en het daarmee gepaard gaande machts- en statusverschil. Hoewel dit systeem, van verticale topdown sturing al langer niet meer werkt in deze snel veranderende tijd, houden we – omdat we niet weten ‘wat dan wel?’- eraan vast. Waaruit blijkt dit?! Luister naar de taal die gebruikt wordt in organisaties: uitrollen, monitoren, borgen, beheersen, sturen, motiveren, managen. Het zijn voorbeelden van dit verticale denken. ‘Dit moet gemanaged worden!’ ‘De boodschap moet worden doorvertaald naar het lagere echelon. ’We zetten medewerkers in hun kracht’. Hoe betuttelend.
Woorden als management, systeem, procedures, projectmanagement, processen, staf en lijn houden ons in het klassieke hark-denken gevangen. Ook al zeggen we anders te willen. In de amoebe-organisatie wordt anders gewerkt. Daarin is de probleemsituatie en de oplossing – gezien door de ogen van diverse betrokkenen – leidend en niet de interne organisatie. Maar laten we eens beginnen bij de taal. De taal is een resultante van het innerlijke gedrag: hoe we kijken naar zaken, hoe we denken en voelen. Als we de taal in organisaties wijzigen, wijzigt dit innerlijk gedrag.
Om als amoebe-organisatie te werk te gaan, is een nieuwe taal nodig! Die we gezamenlijk maken. Dat betekent ook dat wij in de organisaties ‘er voor moeten gaan zitten’ – al dan niet met onze eindgebruikers – om ons huidige ‘systeem’ eens tegen het licht te houden. Bewustzijn creëren. Hoe kunnen we situaties samen sneller en beter oppakken? Wat doen wij, wat doen de anderen hierin? Hoe gaan we de organisatie wendbaar inrichten? De systeemtaal die gebrand is in ons collectief brein speelt ons parten: welke taal en woorden te gebruiken? Prosumeren, succesvol ontsporen, werkbaar ontregelen, verder brengen, samenkomen en samenredzaamheid is onze bijdrage aan de realisatie van de amoebe organisatie.
Nelleke van Thiel & Nathalie Vrancken www.externevoorzitter.nl
