Er zijn demonstraties verboden tegen de Corona maatregelen. De organisatoren en medestanders stellen ‘Nederland is een politiestaat’ en ‘Geen vergunningen afgeven zijn flauwe smoesjes in een democratie voor de bühne’. En de uitspraak met de grote broek ‘het Nederlandse volk komt in opstand’. Steeds vaker komen we bovenstaande uitspraken tegen. Dat baart mij in eerste aanleg boosheid meteen gevolgd door zorg. Het Corona populisme is groeiende. Wat is nu hierop de juiste reactie?
Populisme is het zogenaamde spreken namens het volk waarbij men zich afzet tegen het heersende politieke landschap. Dat spreken doen zij in statements, in korte zinnen, die appelleren aan de liefde voor de eigen natie en hun verworvenheden. ‘Tegen de orde zijn’ is hun marsroute. Er liggen geen onderliggende kernwaarden of ideologische uitgangspunten onder die zij nastreven.
Het doel van het populisme is om de ontevredenheid en uiteindelijk de onderlinge tegenstellingen aan te moedigen. Uiteindelijk zijn ze op verdeeldheid uit, waardoor zij in die zelfgecreëerde verwarrende situatie de hoop geven en de koers uitzetten. ‘Kom maar naar papa’, is het idee. De geschiedenis leert* dat dit nooit goedkomt, want papa zit er alleen voor zichzelf.
*‘The Guardian’ heeft een populisten-ranking gemaakt van 140 wereldleiders in 2019 (en dus voor deze Corona tijd, nu zou dit er anders uitzien). Waarbij elke leder een score op de populisten schaal kreeg, van, ‘non populist’ (Merkel),.’somewhat populist’ (Trump, Orban) tot ‘populist’ (Erdogan, Maduro) en ‘very populist’ (Chávez). Zie ook: https://www.theguardian.com/world/ng-interactive/2019/mar/06/revealed-the-rise-and-rise-of-populist-rhetoric.
De verontwaardiging die je in eerste instantie voelt bij bijvoorbeeld de opruiende retoriek van ‘Viruswaanzin’ of degelijke clubs is voor begrijpelijk. En verkeerd. Het is namelijk precies die sentimenten die ze willen ontlokken. De sentimenten van gewone burgers zijn voor hen de brandstof om feller te ageren. Want als je niet vóór hen bent, dan ben je tegen.
Op populisme is misschien maar één redelijke manier van antwoord mogelijk: “If they go low, we go high’, zoals Michelle Obama al stelde. Het ‘high’ is het niet ingaan op de gemaakte tegenstelling. Word geen partij op hun inhoud . Op het moment dat je er een andere mening tegenover zet, zet je de benen in hun arena. Het ‘ik vind dit belachelijk’, wat in eerste aanleg wellicht voor op de tong ligt, versterkt de polarisering. Beter is het om oprecht neutraal en positief te blijven en met aandacht te luisteren naar hun motivatie. Te vragen naar hun voorgestelde maatregelen en de implicaties van de invoering hiervan.
Socrates geeft hier uitkomst. Hij daagde de opvattingen van mensen in zijn tijd uit. Door zijn manier van vragen stellen, werden heilig huisjes, dogma’s en ideeën aan het wankelen gebracht bij betrokkenen. De socratische methode, kent een 6-tal vragen:
- Vragen die verduidelijken: wat bedoel je met democratie voor de bühne?
- Vragen die aannames onderzoeken: je zegt dat de 1,5 meter niet uitmaakt, hoe weet je dat?
- Vragen die reden en bewijs onderzoeken: op welk onderzoek(en) baseer je jouw mening?
- Vragen over standpunten: welke vrijheid bedoel je wordt aangetast in deze periode?
- Vragen die gevolgen onderzoeken: hoe zie jij de toewijzing van IC-bedden bij een nieuwe Corona golf?
- Vragen over de vragen: hoe heb je bepaald of het hele Nederlandse volk in opstand komt?
In dit land van vrijheden en democratie is het ‘in gesprek blijven’ dé manier om Corona populisme tegemoet te treden. Word vooral niet boos, draai niet weg en isoleer jezelf en de ander niet. De zalvende woorden van Job Cohen zijn hier op zijn plaats “laten we de boel bij elkaar houden”. We zullen deze boel hard nodig hebben als het (gunstige Corona-) tij mocht gaan keren.
