Laten we rationeel beslissen

Ik hoor het mezelf zo zeggen. Net als de meeste mensen denk je misschien dat jij beslissingen neemt op basis van verstandige overwegingen. Je bent tenslotte een verstandig en weldenkend persoon. Maar is dat ook zo?

Een illusie

Rationeel, ‘besluiten met verstand’ wordt vaak toegedicht aan mannelijke zakelijke deelnemers van een vergadering. En emotioneel beslissen, op onnavolgbare willekeurige wijze, keuzes maken op basis van gevoel, je raadt het al, wordt toegedicht aan de andere sexe. Maar uit de onderzoeken blijkt dat een rationele beslissing mooi klinkt, maar niet bestaat! Voor zowel man als vrouw!

Waarom is rationeel beslissen een illusie?

1. Informatie
Om een ‘rationele’ beslissing’ te kunnen nemen heb je informatie nodig. Wanneer heb je voldoende informatie? Het is een bodemloze put. Vergaderaars kunnen ook nog weleens verstrikt raken in de wens naar meer informatie. Het staat een uiteindelijke beslissing in de weg.

2. Wiskunde
Als je echt een rationele keuze wil maken, moet je ingewikkelde modellen gebruiken met wegingsfactoren, kansberekening en dergelijke. Het is ondoenlijk om dit uit het hoofd te doen. Daarnaast is het een ongelooflijk tijdrovend klusje. Welk parameters zijn nodig? Welke procedure moet ik doorlopen? Het werkt bovendien bevreemdend: besluiten wordt zo abstract dat het niets meer te maken heeft met jouw werkelijkheid.

3. Gevoel prevaleert
Als je alle feiten op een rijtje hebt gezet en samen met anderen een rationele beslissing hebt genomen, kan er zomaar een gevoelsargument zwaarder wegen. Zoals: ‘het is beter voor ons imago dit te doen.’ Daar gaat je rationele beslissing.

4. Toeval speelt grote rol
De meeste beslissingen in ons leven, worden bepaald door toeval: ‘iemand vertelde me toevallig over deze software’. Zo kan het zijn dat je kiest voor een bepaalde tool. Alleen omdat die ander het heeft. Toeval speelt zelfs bij besluiten die een grote impact hebben.

5. Invloed van het onbewuste
De invloed van de beslisser is klein. Ap Dijksterhuis, hoogleraar psychologie, stelt dat het een gezonde illusie is dat we weten wat we doen. Veel van je beslissingen neem je onbewust. In zijn boek ‘het slimme onbewuste’ geeft hij hier legio voorbeelden.

Het is overal

Dit fenomeen doet zich overigens overal in de maatschappij voor. Volgens het NWA (nationale wetenschapsagenda) worden besluiten door de leden van de Tweede Kamer ook voor het grootste deel genomen op basis van emotie en niet op basis van de aangeleverde rapporten en de ratio.

Ook bij beleggings-specialisten is aangetoond dat uiteindelijke beslissingen op basis van emotie worden genomen. En Ap Dijksterhuis legt uit dat experts allang van tevoren voorspellen welke president kandidaat de verkiezingen zal winnen. Ze worden niet gekozen op basis van competentie, welbespraaktheid of achtergrond, maar op basis van de vorm van het hoofd en het gezicht!

Wat werkt dan wel?

Kortom, informatie en ratio spelen dus niet zo’n grote rol bij het nemen van besluiten. Het gaat meer over gevoel. Als je een beslissing wil nemen, beoordeel je beslissing dan op:

1. gevoel: levert het een goed gevoel op?

2. gevolg: zijn de gevolgen wenselijk?

3. geen problemen: heeft het geen nadelige side effects.

Of volg het advies op van Ap Dijksterhuis: ‘er een nachtje erover slapen’ verbetert de kwaliteit van je beslissing.

Wil je een vrijblijvend gesprek over voorzitterschap, bel me op, Nathalie Vrancken 06 22 93 94 32.