Het begrip liminale ruimte, afkomstig uit de antropologie en ook gebruikt door psychologen, verwijst naar een overgangsperiode tussen twee tijdperken. Dit concept is uiterst relevant voor zowel persoonlijke als professionele contexten, waar veranderingen en transities voortdurend plaatsvinden. Als leidinggevende is het cruciaal om te begrijpen hoe deze perioden van onzekerheid invloed hebben op zowel individuen als organisaties.
Mentaal Welzijn
Liminale ruimte kan het mentale welzijn aanzienlijk beïnvloeden. Wanneer routines en gewoontes doorbroken worden door ingrijpende gebeurtenissen zoals verhuizingen, het overlijden van een dierbare, baanverlies, het uitvliegen van kinderen (zoals in mijn geval), ervaren mensen vaak gevoelens van verlorenheid en onzekerheid. In zulke overgangsfasen is het lastig om rust en houvast te vinden. Dit leidt vaak tot een natuurlijke reflex vanuit het reptielenbrein: vechten of vluchten om de situatie te vermijden.
Wereldwijde transitie
We bevinden ons momenteel in een wereldwijde liminale tijd. Oorlogen, politieke onrust, en maatschappelijke polarisatie zijn slechts enkele voorbeelden van de turbulentie die onze wereld teistert. Jan Rotmans, professor transitiekunde, voorspelde jaren geleden al dat we ons in een transitie naar een nieuw tijdperk bevinden, met onvermijdelijke machtsverschuivingen. Volgens Samantha Earle, filosoof aan de University of East Anglia, biedt deze periode van onzekerheid ook mogelijkheden voor nieuwe betekenissen en zingeving.
Liminale ruimte in de professionele context
In een professionele omgeving zijn er tal van liminale ruimtes te ontdekken, zoals de introductie van een nieuwe leidinggevende, veranderingen in bedrijfsstructuren, de implementatie van nieuwe IT-systemen, of de overgang naar agile werken. Deze periodes van transitie vereisen dat medewerkers en teams zich aanpassen en nieuwe manieren van werken omarmen. Dit kan gepaard gaan met gevoelens van angst en onrust, wat volkomen normaal is.
Als leidinggevende is het essentieel om deze liminale ruimtes in het oog te houden en effectief te beheren. Dit betekent dat je de verschillende belangen en situaties binnen het team opnieuw moet afstemmen en potentiële overgangen zorgvuldig moet verkennen. Veel professionals, zoals therapeuten, consultants, en coaches, en ook mijn rol als onafhankelijk gespreksleider, specialiseren zich in het begeleiden van individuen en teams door deze overgangsfasen heen. Dit benadrukt het belang van ondersteuning en begeleiding in tijden van verandering.
De weg naar nieuw evenwicht
Volgens de filosoof Samantha Earle kan de tussentijd dienen als een manier om een radicale nieuwe betekenis van het leven te laten ontstaan. Dit geldt ook voor organisaties. In tijden van mondiale verschuivingen en onzekerheden, biedt de liminale ruimte een unieke kans om te reflecteren op wat echt belangrijk is. Het lege nest-syndroom, dat ik persoonlijk ervaar, zal waarschijnlijk leiden tot een nieuwe indeling en evenwicht in mijn leven.
Navigeren door liminale ruimtes betekent het loslaten van wat vanzelfsprekend was en het verdragen van de onrust en verwarring die verandering met zich meebrengt. Dit proces kan leiden tot een hernieuwd evenwicht en een nieuw verhaal dat logica en betekenis geeft aan de volgende fase van leven en werk. Zoals Jitske Kramer in haar boek Tricky Tijden opmerkt: “Het einde is nog niet in zicht; we zijn verdwaald, maar zeker niet verloren.” Het is van vitaal belang om rustig door te ademen en vertrouwen te hebben in de mogelijkheden die de toekomst biedt.
Praktische tips voor leidinggevenden
- Communiceer duidelijk: Zorg voor transparante en regelmatige communicatie om onzekerheden te verminderen.
- Luister actief: Faciliteer het gesprek en begrijp de zorgen, de onzekerheden en behoeften van de teamleden.
- Bied ondersteuning: Faciliteer toegang tot begeleiding en coaching.
- Stimuleer flexibiliteit: Moedig een cultuur van gezamenlijk onderzoek en dialoog aan.
- Focus op het nieuwe verhaal: Houd het einddoel in gedachten en verken samen wat belangrijk is.
