“Wij zijn de pinautomaat van de aannemers!”. “Ambtenaren zijn ziek, op vakantie of op cursus. Aannemers zijn snot; je krijgt ze niet goed te pakken”. De stereotyperingen zijn hardnekkig. Hoe brengen we hier verandering in?
In samenwerking* manifesteert zich diepgewortelde sentimenten. Overheden zien zichzelf als de ‘gekke Henkies’, die aannemers te veel tegemoet komen. Aannemers dichten ambtenaren de bekende clichés toe: ze durven geen beslissingen te nemen, gaan altijd voor de laagste prijs zitten en ze zijn veelal ongrijpbaar. Het zijn allemaal vooroordelen die een goede samenwerking flink in de weg staan.
De bril van tekort
Als er bovenbeschreven gevoelens leven, moeten beide partijen eerst hun ‘bril van tekort’ afzetten. Mensen die door die bril naar de werkelijkheid kijken, zien in alles een gebrek. Ze zien de werkelijkheid in de ‘half lege glas-variant’: “Ze zeggen dat wel, maar ze doen het toch niet, ons wordt steeds een oor aangenaaid, ze beloven een 10, je krijgt een 6-je”.
Wie door deze negatieve bril van tekort kijkt, vindt NOOIT iets goed. Sterker nog, die vindt ALTIJD iets wat niet klopt.
“Zet die bril dan gewoon af’, zou je denken. Zo simpel ligt het niet. Want mensen die deze bril dragen, weten dat vaak zelf niet. Dit heeft aantal redenen:
- Iedereen in hun omgeving kijkt vaak door diezelfde bril. We steken elkaar aan in het tekort kijken. ’n Andere en positievere kijk hebben, kan tot scheve gezichten leiden.
- Het voor veel mensen een onwrikbare waarheid is geworden. Zo is het altijd geweest en we ‘weten’ niet anders. Dat er een verband is tussen hun EIGEN zienswijze en de werkelijkheid zij hiermee ZELF creëren (onbewust heet dat), wordt niet gezien.
- Het spreken over een dergelijke bril wordt als ‘geneuzel’ en/of als tijdverspilling afgedaan. We zijn vooral hands-on en niet soft; we proberen hier te werken!
De binnenwereld
De bril raakt aan de ‘binnenwereld’ van de persoon; dat wat hij denkt en voelt. En die gedachten en gevoelens hebben grote impact hoe hij zich gedraagt in die samenwerking. Vanuit een negatief beeld, uit negatieve gedachten en gevoelens, over de samenwerking, is nog NOOIT een fijne en vruchtbare samenwerking tot stand gekomen! Daarvoor is onvoldoende besef.
Als we gedrag, gedachten en gevoelens nader onder de loep nemen, zijn er twee basisintenties van waaruit een mens handelt:
A. Hij handelt uit vertrouwen. Vertrouwen (of liefde, een eng en weinig gebezigde term in de sector) geeft openheid, ruimte aan de ander en neemt de ander zoals hij is.
B. Hij handelt uit angst. Er is wantrouwen en achterdocht. Hier komen regels, nog striktere regels van. En uiteindelijk komt er controledwang van.
De bril van tekort komt voort uit basisintentie B en draait om de angst niet te krijgen wat hij vindt dat hem rechtmatig toekomt. Voor goede samenwerking is het belangrijk dat de persoon zich bewust is van zijn deze basisintenties.
Een andere bijkomstigheid bij het handelen uit angst is dat de focus wordt gelegd bij de ander. Het al dan niet goed samenwerken ligt kennelijk in het domein van de ander! Die ander moet eerst iets geven, iets doen, om de samenwerking goed te laten zijn. Wanneer je het niet krijgt -en als je de bril van tekort op hebt, dan krijgt je standaard te weinig- voel je je benadeeld en verongelijkt.
De focus bij de ander leggen, betekent ook jouw eigen aandeel in samenwerking dus minder goed zien. Handelen uit angst ontneemt je het zicht op jezelf en de impact van jouw handelen. Feitelijk geef je daarmee ook ‘de macht’ van de samenwerking uit handen. Want jij laat jouw gedrag bepalen door de andere partij.
En ziedaar, het negatief vliegwiel draait: de bril van tekort leidt tot onvoldoende samenwerking, leidt tot bevestiging van de ander in zijn tekort. Leidt tot nog meer gedoe in die samenwerking.
Doorbreken
Is dit te doorbreken? Ja. Is dit hardnekkig? Ook ja. Waar te beginnen? In alles! Opdrachtgevers en opdrachtnemers zullen collectief moeten afdalen naar hun eigen binnenwereld. De sector spreekt vaak over ‘houding en gedrag’. Hun binnenwereld duidt op houding en gedrag. We moeten elkaar helpen in het zien van de werking van de bril van het tekort. Er is coaching on the job en kennis nodig over de impact van de binnenwereld op samenwerking. Want krasse uitspraken over counterparts (opdrachtgever over opdrachtnemer en visa verse) zeggen meer over de gehanteerde bril van tekort van de ene rolhouder dan over de toestand van hun onderlinge samenwerking.
Nathalie Vrancken, samenwerkingsexpert en onafhankelijk gespreksleider bij De Externe Voorzitter. Deze column verscheen eerder in Cobouw 17 augustus 2018 en is mede tot stand gekomen in samenwerking met de Bouwmeesters.
*dit artikel is geschreven voor de sector van de bebouwde omgeving, maar is evenzo goed van toepassing op welke andere sector.
